เที่ยวเปรู: ป้องกัน High altitude sickness อย่างไร

ในปัจจุบันมีคนไทยนิยมเดินทางไปเที่ยวเปรูมากขึ้น แม้ว่าเปรูจะอยู่ห่างจากประเทศไทยมาก ต้องนั่งเครื่องบินหลายต่อกว่าจะถึง แต่หลายคนก็ยังพร้อมที่จะไป เพราะเปรูเองมีเสน่ห์ดึงดูดหลายอย่าง โดยเฉพาะอย่างยิ่งมาชูปิชู (Machu Picchu) ซึ่งถือว่าเป็นสิ่งมหัศจรรย์อย่างหนึ่งของโลก เป็นสิ่งก่อสร้างหรือจะเรียกว่าเป็นเมืองขนาดย่อมๆของชาวอินคาก็ไม่ผิด  มาชูปิชูนี้ถูกสร้างบนเทือกเขาสูง ในสมัยที่ยังมนุษย์ยังไม่มีวิวัฒนการในการก่อสร้างมากนัก แต่ชาวอินคาสามารถสร้างมาชูปิชูขึ้นมาได้ ทำให้ทุกคนต้องแปลกใจว่าชาวอินคาสามารถสร้างมาชูปิชูขึ้นมาได้อย่างไร

แต่ประเด็นหนึ่งซึ่งมักจะเป็นข้อสงสัยและกังวลสำหรับผู้ที่อยากไปเที่ยวเปรูคือ จะเตรียมตัวอย่างไรเพื่อป้องกันภาวะไม่สบายในที่สูง (High Altitude Sickness) ก่อนจะมาตอบปัญหานี้ เราลองมาศึกษาภูมิประเทศของเปรูกันสักเล็กน้อยครับ

จากแผนที่ข้างบนจะเห็นว่า เมืองลิม่า ซึ่งเป็นเมืองหลวงของเปรูอยู่ริมมหาสมุทรแปซิฟิก ดังนั้นจะมีระดับความสูงเท่ากับระดับน้ำทะเล และถัดเข้ามาจะเป็นเทือกเขาแอนดีส ซึ่งมีความสูงมาก ซึ่งสถานที่ท่องเที่ยวส่วนใหญ่ไม่ว่าจะเป็น มาชูปิชู (Machu Picchu) เมืองคุซโก รวมถึงเมืองพูโน และทะเลสาบ Titicaca จะอยู่ในโซนเทือกเขาซึ่งมีความสูงกว่า 2,000-5,000 เมตรเหนือระดับน้ำทะเลซึ่งต้องระวัง High altitude sickness ส่วนถ้าใครจะไปเที่ยวป่าอเมซอนก็มักจะนั่งเครื่องบินไปเมือง Iquitos ซึ่งจะไม่มีปัญหาเรื่องนี้ แต่ต้องมีการเตรียมตัวป้องกันโรคมาลาเรีย โรคไข้เหลือง ฯลฯ แทน อ่านเพิ่มเติมเรื่อง ไปบราซิล เปรู ต้องฉีดวัคซีนไข้เหลืองไหม

การเดินทางไปเมืองคุซโกและการป้องกัน High altitude sickness

• นักท่องเที่ยวที่จะเดินทางไปเที่ยวมาชูปิชูจะต้องเริ่มต้นการเดินทางที่ เมืองคุซโก (Cusco) ซึ่งเป็นเมืองหลวงเก่าของชาวอินคา อยู่ห่างจากเมืองลิม่าประมาณ 1,200 กิโลเมตร ถ้าเดินทางโดยรถบัส จะใช้เวลาประมาณ 24 ชั่วโมง เนื่องจากต้องเดินทางไต่ไปตามเทือกเขา ดังนั้นนักท่องเที่ยวส่วนใหญ่จะนิยมเดินทางโดยเครื่องบิน ซึ่งจะใช้เวลาบินจากเมืองลิม่า (ระดับน้ำทะเล) ไปถึงคุซโก (3,400 เมตร) เพียงประมาณ 1 ชั่วโมง
• จะเห็นว่าในเวลาเพียง 1 ชั่วโมง เรามาอยู่ในที่สูงกว่า 11,000 ฟุต ร่างกายแทบจะไม่มีเวลาปรับตัว ดังนั้นนักท่องเที่ยวส่วนใหญ่จะเริ่มมีอาการของ Acute mountain sickness ในช่วงประมาณ 2-10 ชม.หลังมาถึงคุซโก แต่อาการและความรุนแรงของแต่ละคนจะไม่เหมือนกัน บางคนแทบจะไม่มีอาการใดเลยก็ได้ แต่บางคนจะมีอาการรุนแรงมาก ดังนั้นจึงควรสังเกตอาการตัวเองรวมถึงเพื่อนร่วมเดินทางให้ดีครับ ถ้าอาการไม่มาก อาจจะแค่พัก กินยา paracetamol บ้าง หรือต้องการออกซิเจนบ้างก็หาย พอปรับตัวได้ก็สามารถเดินทางต่อได้ แต่ถ้ามีอาการมาก หรือมีอาการรุนแรง ไม่ควรปล่อยทิ้งไว้ ควรหาความช่วยเหลือทันที
• ส่วนใหญ่ของไกด์และพนักงานโรงแรมที่คุซโกจะรู้จัก high altitude sickness พอสมควรเนื่องจากพบปัญหานี้ในนักท่องเที่ยวบ่อย และที่โรงแรมในคุซโกมักจะมีออกซิเจนเตรียมไว้เผื่อบริการ เมื่อนักท่องเที่ยวเกิดปัญหาสามารถเรียกใช้ได้  แต่ถ้ามีอาการมาก โรงแรมมักจะมีระบบติดต่อไปยังโรงพยาบาลใกล้เคียงเพื่อขอความช่วยเหลือต่อไป
• ถ้าใครยังไม่ได้อ่านบทความก่อนหน้านี้ สามารถดูได้ที่ Altitude sickness #1 โรคที่ควรระวังในการเที่ยวที่สูง และ อาการของ altitude sickness และแนวทางป้องกัน)

การใช้ยาเพื่อป้องกันโรคในพื้นที่สูง (Acute mountain sickness)

• ในทางปฏิบัติ นักท่องเที่ยวส่วนใหญ่มักจะเดินทางมาเมืองคุซโกโดยเครื่องบินทำให้ ร่างกายไม่มีเวลาปรับตัว  แพทย์จึงมักแนะนำให้นักท่องเที่ยวกินยา Acetazolamide (Diamox) เพื่อป้องกันภาวะ Acute mountain sickness ซึ่งควรเริ่มกินก่อนบินมาที่คุซโก 1-2 วัน โดยทั่วไปมักใช้ขนาด 125-250 mg วันละ 2 ครั้ง การใช้ยานี้ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนเสมอ ไม่ควรซื้อยากินเอง ผลข้างเคียงที่พบได้บ่อย คือชาหรือรู้สึกแปลกๆที่ปลายมือปลายเท้า ปัสสาวะบ่อย
• ในโรงแรมแทบทุกแห่งในเมืองคุซโกจะมีชาที่ทำจากใบโคคา (Coca tea) ไว้บริการ ซึ่งชาวพื้นเมืองเชื่อว่าสามารถป้องกันและรักษาภาวะ high altitude sickness ได้ แต่เท่าที่เคยมีการศึกษาวิจัยทางการแพทย์ ยังไม่สามารถยืนยันถึงประสิทธิภาพดังกล่าวได้

แผนการเดินทางกับการเกิด Acute mountain sickness

• แผนการเดินทางที่ดีจะช่วยลดความเสี่ยงในการเกิด acute mountain sickness ได้มาก เช่น การจัดโปรแกรมทัวร์ให้วันแรกที่มาถึงคุซโก มีเวลาพักมากหน่อย ไม่เร่งรีบ และไม่มีกิจกรรมที่ต้องเดินหรือออกกำลังมาก จะช่วยให้ร่างกายปรับตัวได้ดีขึ้น
• นักท่องเที่ยวเมื่อมาถึง Cusco (3,400 เมตร) อาจเลือกไปเที่ยวและนอนพักในพื้นที่ต่ำกว่านั้นเช่น แถว Sacred valley, Urubamba (2,900 เมตร) ก่อน ทำให้ความเสี่ยงในการเกิดอาการลดลง และทำให้ร่างกายปรับตัวได้ง่ายขึ้น และในวันถัดๆไปค่อยเดินทางกลับมาเที่ยวคุซโก หรือจะไปเที่ยวมาชูปิชู ซึ่งอยู่ที่ความสูง 2,400 เมตร ต่อก็ได้
• การเดินทางไปมาชูปิชู  จะต้องเดินทางโดยการนั่งรถไฟ ไปที่เมือง Aquas Calientes (2,000 เมตร) ก่อนแล้วนั่งรถบัสขึ้นเขาไปที่มาชูปิชู (2,400 เมตร)  นักท่องเที่ยวส่วนใหญ่มักจะไม่เกิดปัญหา high altitude sickness ที่มาชูปิชู เนื่องจากมาชูปิชูอยู่ในที่ต่ำกว่าคุซโกมาก (ประมาณ 1,000 เมตร) อย่างไรก็ดี ถ้านักท่องเที่ยวเลือกจะไปปีนเขา Wayna Picchu ด้วย คงต้องเตรียมร่างกายให้ฟิตและแข็งแรงด้วย เนื่องจากต้องเดินขึ้นเขาสูง และทางจะยากลำบากพอสมควร

.

การเดินเท้าในเส้นทาง Inca Trail

• อีกวิธีหนึ่งซึ่งสามารถไปถึงมาชูปิชูได้คือเดินเท้า โดยนั่งรถไฟจากเมืองคุซโก แล้วใช้เส้นทางโบราณของชาวอินคา หรือที่เรียกว่า Inca Trail ต่อ ซึ่งจำเป็นต้องมีการเตรียมตัวเป็นอย่างดี เนื่องจากต้องใช้เวลาทั้งหมดประมาณ 4 วัน ต้องมีการเดินเท้าเป็นระยะทางไกล ต้องพักแรมในป่า ต้องมีไกด์นำทาง  และในระหว่างเส้นทางจะผ่านพื้นที่สูงกว่า 4,000 เมตร ดังนั้นนักท่องเที่ยวจำเป็นต้องฟิตร่างกายให้พร้อม และต้องให้แน่ใจว่าสามารถปรับตัวกับสภาพแวดล้อมที่มีออกซิเจนต่ำได้แล้ว ก่อนเดินเท้า เนื่องจากเมื่อเกิดปัญหาขึ้นมาจะหาความช่วยเหลือได้ลำบากมาก
• ควรเลือกไปกับทัวร์หรือไกด์ที่มีประสบการณ์ เชื่อถือได้ รวมทั้งต้องมีการเตรียมพร้อมเรื่องอุปกรณ์ปฐมพยาบาลฉุกเฉิน ออกซิเจน และโทรศัพท์/วิทยุสื่อสารไว้ใช้ในยามฉุกเฉิน

โดยสรุป แม้ว่า High altitude sickness จะเป็นปัญหาที่พบได้บ่อยในนักท่องเที่ยวที่ไปเที่ยวเปรู แต่ปัญหานี้สามารถป้องกันและจัดการได้ครับ ถ้านักท่องเที่ยวมีความรู้ รู้วิธีปฏิบัติตัวและมีการป้องกันได้อย่างเหมาะสม ก็ไม่น่ากังวลจนเกินไปครับ ขอให้เดินทางท่องเที่ยวด้วยปลอดภัยและมีความสุขครับ